İttihat-Terakki ve Cihan Harbi_{Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918}

1908 Devrimi’yle iktidara gelen İttihat ve Terakki’nin 10 yıllık iktidarı iki evreden oluşur. 1913’e kadar çoğulcu denilebilecek parlamenter bir dönemde İttihat ve Terakki geri planda kaldı. Kabineleri denetledi; zaman zaman kabineye nazır soktu, beğenmediği kabineyi düşürdü. Sait Paşa’nın istifasından sonra kısa bir süre muhalefette kalan İttihat ve Terakki, Babıâli Baskını’nın ardından fiilen iktidar oldu. Bundan böyle Osmanlı Devleti İttihatçı kadrolardan sorulur oldu.

Başlangıçta Maliye Nazırı Cavit Bey’in önderliğinde liberal bir iktisat politikası izleyen İttihat ve Terakki Cihan Harbi’nin zorlu koşullarında devletçiliğe yöneldi. Türkiye’de devletçilik ilk kez İttihat ve Terakki döneminde görüldü. Cihan Harbi yıllarında kapitülasyonları kaldıran İttihat ve Terakki milli bir burjuvazi yaratmak amacıyla İaşe Nazırı Kemal Bey’in önderliğinde çok sayıda milli şirket kurdu. Yerli üretim özendirildi. Osmanlı parasının dış değerini korumak amacıyla kambiyo işlemleri Kambiyo Muamelatı Merkez Komisyonu’na verildi. “Milli İktisadiyat” anlayışı bu dönemde geçerli oldu.

Meşrutiyet’i Milli Mücadele noktaladı. Cumhuriyet Türkiye’si İttihat ve Terakki’nin mirasını devraldı. Milli Mücadele kadroları Cihan Harbi’nde bilendi. II. Meşrutiyet yıllarında İttihatçı çevrede gelişen milliyetçilik, halkçılık ve devletçilik Cumhuriyet hükümetlerinin ve Halk Fırkası’nın benimseyeceği temel ilkeleri oluşturdu.